«شرحی بر نقد خرد ناب و روند پیدایش آن» منتشر شد

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «نقد خرد ناب» ایمانوئل کانت از آثار بنیادین و ماندگار تاریخ فلسفه غرب است. کتاب در می 1781 هنگامی که وی 57 ساله شده بود، منتشر شد و 6 سال بعد برای چاپ دوم، مورد بازنگری اساسی قرار گرفت. از سویی، کتاب نقد اوج سه دهه تلاش شخصی کانت بود و از سوی دیگر، سرآغاز دو دهه بعدی اندیشه فلسفی او که به سرعت در حال شکل‌گیری بود و امروزه بسیار فراگیر شده است.

بیش از دو سده از نخستین چاپ نقد اول می‌گذرد و کتاب همواره موضوع تفسیر پژوهشگران و پیوسته سرچشمه الهام فیلسوفان مبتکر بوده است. حکایت کامل تاثیرگذاری کتاب مستلزم نگارش تاریخ فلسفه از زمان کانت است. در این کتاب، پس از چکیده ساختار و گفتار نقد اول، طرح کلی پیدایش و پیشرفت آن ترسیم شده است؛ از نخستین رساله متافیزیکی کانت در 1755 تا انتشار نخستین نسخه کتاب در 1781 و بازنگری آن برای ویرایش دوم در 1787.

آیا اگر هیوم نبود، کانت در خواب می‌ماند؟ چه می‌شد که کانت به سراغ شناخت‌شناسی رفت و به جای شناخت بیرون، به شناخت درون پرداخت؟ کانت با کدام متافیزیک درافتاد و چه بخش‌هایی از سنت فلسفی گذشتگان را در لایه‌های نقد خردش حفظ کرد؟ روند شکل‌گیری نقد کانتی از کجا آغاز شد و چه مسیری را پیمود تا به قله نقد خرد ناب برسد؟ آیا در کتاب‌های پیش از دوره نقادی، اثری از کانت نقاد وجود دارد؟ کتاب «شرحی بر نقد خرد ناب و روند پیدایش آن» پاسخ پرسش‌های بالا را در بر دارد. پل گایر و آلن وود دو تن از شارحان مشهور کانت و مترجمان آثار او به زبان انگلیسی‌اند و این نوشتار مقدمه آنان بر ترجمه نقد خرد ناب است. این کتاب در عین کوتاهی، شرح سودمندی برای خواندن کتاب نقد اول است. مخاطبان این کتاب استادان و دانشجویان فلسفه و نیز همه کسانی هستند که در پی شناخت فلسفه کانت‌اند.

این کتاب 5 فصل اصلی دارد. فصل اول آن «چکیده نقد» نام دارد و درباره راهبرد نقد، ساختار نقد، اصول فاهمه ناب، حسیات استعلایی، تحلیل استعلایی، کاربرد تنظیمی ایده‌ها و ایده فلسفه استعلایی است. فصل دوم و سوم این کتاب هم به ترتیب درباره پیام نقد و شکل‌گیری نقد است. پیدایش نقد هم موضوع چهارمین فصل کتاب است. در فصل پنجم هم به تغییرهای ویراست دوم این کتاب اشاره شده است.

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:

کانت هرچند بدون اطلاع قبلی از جستار مندلسزون مطلب خود را نوشت، به یقین با زمینه ولفی‌ای که مندلسزون بر آن مبنا می‌نوشت آشنا بود و برای نقد کردن پیشفرض‌های روش‌شناسی ولف‌گرایی، خیلی قاطع‌تر از کارهای پیشینش، جستاری در مخالفت کامل با رقیبش نوشت. کانت با این اثر گام‌های بلندی به سوی موضعش در «نقد خرد ناب» برداشت؛ هرچند هنوز تفاوت‌های بزرگی باقی بود. شرح کانت درباره قطعیت ریاضی، مبین نقطه عزیمتاصلی او از راست‌کیشی متداول [در حوزه فلسفه] و بزرگ‌ترین گام او به سوی نقد بود. [در نگاه ولف‌گرایان،] ریاضیات در دو زمینه عمل می‌کند: از یک سو، با تحلیل مفهوم‌ها می‌آغازد و از سوی دیگر، با مقایسه نتیجه‌های این تحلیل‌ها به تجربه انسانی، آن‌ها را تصدیق می‌کند.

اما کانت می‌گوید که تعریف مفهوم‌های ریاضیات ـ فرقی نمی‌کند که این تعریف‌ها تا چه‌ اندازه شبیه تعریف‌های رایج در کاربرد معمولی باشند ـ به طور مصنوعی در فرایندی ساخته می‌شوند که او نخستین بار آن را «ترکیب» خواند. تفکر ریاضی به نفسه ابژه‌هایی انضمامی با تعریف‌هایش عرضه می‌کند یا ابژه‌هایی برای مفهوم‌هایی می‌سازد که تعریف کرده است. از این رو، فارغ از دلالت مفهوم مخروط در گفتگوهای عادی، مفهوم مخروط در ریاضی به معنای «محصول تصور دلخواهانه مثلثی قائم‌الزاویه است که بر یکی از اضلاعش می‌چرخد». بنابراین، ما از تعریف شناختی دقیق داریم، زیرا خودمان آن را ساخته‌ایم و یقین داریم که تعریف دقیقا بر ابژه‌ها اطلاق می‌شود، زیرا ابژه‌های حقیقی ریاضی چیزی نیستند جز ابژه‌هایی که مطابق تعریف‌های خودمان ساخته‌ایم.

اما در فلسفه، داستان کاملا متفاوت است. فلسفه با تعریف‌های خودساخته و روشن آغاز نمی‌شود بلکه با مفهوم‌هایی می‌آغازد که از قبل وجود دارند، هرچند به شیوه‌ای مبهم ساخته شده‌اند. تعریف کامل مفهوم‌های فلسفی در پایان پژوهش فلسفی به دست می‌آيد، البته اگر به آن دست بیاید...

این کتاب با 166 صفحه، شمارگان هزار و 100 نسخه و قیمت 8 هزار تومان منتشر شده است.